CHỢ QUÊ

Huyền Chiêu

Chợ quê ngày Tết, sơn dầu Thanh Trí

Mỗi lần vào Sài Gòn thăm cháu nội, tôi lại được cô con dâu  đưa đi siêu thị.

Siêu thị nào cũng như nhau. Hàng hóa ê hề được bày biện ngăn nắp, sáng sủa,  người mua hàng không phải cò kè bớt một thêm hai. Siêu thị sạch sẽ, không bùn lầy nên đi siêu thị mọi người có thể khoác lên bộ y phục thời trang nhất.

Tôi vui để khỏi phụ lòng con nhưng lòng nặng trĩu.

Tôi lo một ngày nào siêu thị mọc lên và giết chết cái chợ quê luộm thuộm ồn ào ở quê tôi. Tôi thật sự không muốn việc đi chợ đơn giản chỉ là đi gom một mớ đồ dùng, thực phẩm rồi đứng sắp hàng chờ tình tiền trước những cô nhân viên mệt mỏi và mặt lạnh…như tiền.

Sẽ chán biết bao khi tuần nào cũng đến  siêu thị với cùng một cầu thang ấy, tủ kính ấy với  hàng hóa bày cố định  ngày này qua ngày khác.

Và ông bà chủ siêu thị đang ở đâu vậy?  Chắc họ đang ngồi trong một căn phòng máy lạnh trên tầng cao chót vót trước một dãy màn hình, theo dỏi mãi lực qua dòng người nườm nượp  đẩy những  chiếc xe ngập tràn hàng hóa  như một bầy kiến đang tải thực phẩm về tổ. Chắc họ đang  du lịch ở một nước  tư bản nào đó, đang lái các siêu xe về nghỉ mát ở một siêu biệt thự ở Hạ Long, Sapa, Mộc Châu, Vũng Tàu…

Chợ quê thì khác.

Chợ quê luôn nhớp nhúa.  Mẹ hay mắng con “ bày bừa dơ như cái chợ”. Thầy hay mắng học trò “ồn như cái chợ”. Nhưng đi  chợ đối với tôi là niềm vui khó tả.

Chợ không phải sỡ hữu của một ông chủ hay một tập đoàn nào đó. Mổi cái thúng là một cửa hàng, mổi người bán hàng là một bà chủ. Chợ hôm nay không giống hôm qua và khác với ngày mai.

Sáng nay  trong thúng của Bà Hai có một trái  bắp chuối, mấy trái cà dĩa,  vài lọn rau răm, mười quả trứng gà, ngày mai hàng hóa của bà là con gà mái, mấy  củ khoai mỡ, vài bó hành lá. Chỉ có vậy nhưng cũng đủ cho bà mua về vài khúc cá, chai nước mắm, gói trà cho ông  và gói kẹo cau cho mấy  đứa cháu nội.

Chợ là nơi người dân quê bán và mua hạnh phúc.

Chợ lả  nơi tôi không chán để nhìn thấy bao điều hỷ,  nộ

Ngày nào chợ cũng có chuyện.

Sáng hôm qua  có hai bà bán thịt heo xách dao rượt nhau chạy nháo nhào.

Sáng nay mấy bà, mấy cô bỏ bán hàng xúm lại kể chuyện con Tám bán cháo lòng bị vợ lớn đánh ghen phải nằm bệnh viện.

Hàng hóa ở chợ thay đổi theo mùa. Trời có gió Nam chợ xuất hiện những thùng sứa nhắc nhở  món bún sứa, gỏi sứa ăn kèm với rau tía tô.

Trời gió Nồm cá nục rẻ và tươi rói.

Tháng tư ruốc đỏ chợ,  tháng chạp rau tàn ô, rau cải  tươi xanh   báo hiệuTết đến gần.

Chợ toàn người quen nhưng đôi khi cũng có khách lạ.

Họ là những người bán quảng cáo từ  Sài Gòn ra.

Họ rất khác với thanh niên  miền Trung,

Đàn ông miền Trung hiếm khi đi chợ, đừng nói chi đến việc họ đứng giữa đám đông  hò hét, hát ca để dụ  các bà, các chị mua hàng .

Họ là những người ăn mày lang thang mà mỗi số phận có thể viết thành tiểu thuyết.

Có lần tôi nhìn thấy một người ăn mày đặc biệt. Đó là một ông lão tướng mạo sang trọng  trong bộ quần áo bạc thếch nhưng rất sạch sẽ .. Ông không hát mấy bài bolero sầu thảm.  Trên tay cây đàn mandolin,  bài “Bắc Sơn” của Văn Cao được ông hát thật hùng hồn:

“Ôi còn đâu đây sắc chàm pha màu gió

Đau lòng năm xưa sống lầm than đây đó

Ai về châu xưa nhớ hồi máu thắm cây rừng”

Tội nghiệp. Người ăn mày này chắc chắn xưa kia cũng là bậc phong lưu học thức.

Ở tuổi của tôi, người yếu quanh quẩn trong nhà xem TV, người khỏe giao việc nhà cho con dâu, con gái, xa lánh chợ búa ồn ào để đi chùa.

Còn tôi chỉ mong được khỏe mạnh để…đi chợ.

Đối với tôi chợ có sức sống kỳ lạ.

Chợ cũng giống như mặt trời. Buổi sáng chợ rực rỡ reo vui. Buổi chiều chợ tàn dần rồi tắt lịm.

Và mờ sớm hôm sau   chợ sẽ lại  mọc lên,  mang biết bao  niềm vui sống  cho mọi người.

Người bán vui vì có tiền thu vào, người đi chợ vui vì ..có tiền trong túi .

Chợ thật dễ thở vì ở đó mình   không phải học tập  chính trị như  ở cơ quan, trường học.

Năm 1975, gia đình chúng tôi vui mừng đón người cậu đi tập kết lần đầu trở về thăm họ hàng sau hơn 20 năm xa cách.

Cậu có vẻ hoang mang  khi nhìn thấy nhà nào cũng lợp ngói  khang trang khác với xóm làng xơ xác lúc cậu ra đi.

Cậu hỏi “Má tụi bây làm ăn ra sao?”

-‘Dạ má cháu buôn bán lương thiện làm ăn, bà có sạp bán đường đậu trên chợ”.

-“ Buôn bán mà gọi là lương thiện sao? Đó là ngồi mát ăn bát vàng. Buôn bán là con đường đi đến tư bản. Rồi đây  tất cả hàng hóa từ cân gạo đến ly chè đậu đen  đều do thương nghiệp cung cấp. Sẽ không còn cảnh tụi bây  gánh gánh chè đi bán dạo. Mọi người phải vào Hợp Tác Xã  để lao động”.

Chúng tôi sợ hãi vô cùng trước một viễn cảnh  chẳng biết sống làm sao khi cái sạp ở chợ của má tôi bị dẹp.

Ai cũng nghĩ chợ sắp chết.

Và chúng tôi cũng sắp chết.

Sau mấy lần đổi tiền, mỗi nhà chỉ còn vài chục đồng trong túi.

Không có tiền lấy gì mua với bán?

Rồi  chợ  vẫn lây lất  sống. Nhu cầu trao đổi  vẫn như dòng nước ngầm chảy qua khe núi, tràn xuống đồng bằng, len lỏi vào những con mương bé xíu âm thầm lặng lẽ, không gì ngăn cản được.

Khi các Hợp Tác Xã và các cửa hàng  quốc doanh lần lượt  biến mất và ông cậu của tôi quy tiên,  tôi biết chợ đã chiến thắng.

Nhưng cuộc chiến với siêu thị thì gay go  hơn nhiều.

Các con của cậu tôi đều đã trở thành những nhà  tư bản đầy quyền lực và họ sở hữu những siêu thị khủng.

Và các con tôi đều thích mua hàng ở siêu thị.

Chỉ còn mình tôi ngày ngày đi chợ quê để bâng khâng nhớ về những ngày không siêu thị.

HUYỀN CHIÊU

tháng 4-2017